مصباح المتهجد و سلاح المتعبد (کتاب)مصباح المتهجد و سلاح المتعبد تالیف شیخ طوسی، ابو جعفر محمد بن حسن بن علی بن حسن طوسی (۳۸۵- ۴۶۰ هجری) در موضوع ادعیه و زیارات می‌باشد. ۱ - شیوه نگارششیخ طوسی در این کتاب به عباداتی که در طول سال مستحب است و دعاهای مستحب اشاره دارد. شیخ طوسی بخشی از احکام فقهی که مربوط به عبادات می‌شود را نیز در کتاب خود آورده است. ۲ - اعتبار کتابکتاب مصباح المتهجد از کتاب‌های معتبر روایی شیعه به شمار می‌آید و از زمان نگارش تا حال پیوسته مورد توجه علما و مردم بوده است. علمای بزرگ شیعه نیز آن را خلاصه، ترجمه و شرح کرده و تالیفات فراوانی در رابطه با آن نگاشته‌اند. شخصیت‌های بزرگی مانند کفعمی، سید ابن طاووس، علامه حلی و شیخ عباس قمی در نوشته‌های خود از این کتاب بهره برده‌اند. ۳ - تاریخ نگارشهنگامی که شیخ طوسی در سال ۴۰۸ هجری به بغداد وارد شد با استفاده از کتابخانه «شاپور»، که بعدها به دست جنایتکاران تاریخ در آتش سوخت و همچنین با استفاده از کتابخانه استاد خود، سید مرتضی، شروع به جمع آوری روایات اصول معتبره شیعه و کتاب‌هایی که به دست یاران ائمه علیهم‌السّلام نگاشته شده بود کرد. کتاب‌های ارزشمندی که تا آن زمان باقی بوده و شیخ طوسی در کتب خود به آنها اشاره دارد. وی کتاب تهذیب الاحکام و استبصار و کتاب حاضر یعنی کتاب «مصباح المتهجد» را در همان زمان نگاشته است. ۴ - ارزش کتاباین کتاب از منابع مهم کتاب‌های دعا و زیارت است که بعد از شیخ طوسی تا این زمان نوشته شده و کتاب‌هایی که علمای شیعه درباره دعا و زیارت نگاشته‌اند مانند مصباح کفعمی، اقبال الاعمال سید ابن طاووس و مفاتیح الجنان شیخ عباس قمی همه از این کتاب بهره برده‌اند و از آن استفاده فراوان کرده‌اند. ۵ - پیوست کتابسید رضی الدین ابو القاسم علی بن موسی بن طاووس در سال ۶۳۵ هجری پنج کتاب در تکمیل کتاب مصباح المتهجد نگاشته است: ۱- فلاح السائل در اعمال شبانه روز ۲- زهرة الربیع در اعمال هفته ۳- الدروع الواقیة در اعمال ماه‌ها ۴- اقبال الاعمال در اعمال سال ۵- اسرار الصلاة ۶ - خلاصهبا توجه به استقبال فراوانی که از این کتاب شده شیخ طوسی خود تصمیم به خلاصه کردن این کتاب گرفت تا بهتر مورد استفاده عموم قرار گیرد و نام آن را «مصباح المتهجد صغیر» نهاد. علمای دیگری نیز این کتاب را خلاصه کرده‌اند از جمله: ۱- شیخ نظام الدین سلیمان بن حسن مهرشتی با نام «قبس الاصباح فی تلخیص المصباح». ۲- علامه حلی که به درخواست وزیر محمد بن قوهدی کتاب «مصباح المتهجد» را خلاصه کرده و نام آن را «منهاج الصلاح فی مختصر المصباح» گذارده است. وی در پایان آن باب حادی عشر را، که یک دوره اصول عقاید می‌باشد، آورده است. ۷ - ترجمهعلمای بزرگی نیز به ترجمه این کتاب پرداخته‌اند مانند: ۱- سید علی بن محمد بن اسد الله امامی اصفهانی معاصر با صاحب ریاض ۲- شیخ عباس قمی، وی کتاب مصباح المتهجد را در سال ۱۳۳۱ هجری به فارسی ترجمه کرده است. این کتاب در حاشیه کتاب مصباح به چاپ رسیده است. ۸ - شرحعلمای بزرگی نیز کتاب مصباح المتهجد شیخ طوسی را شرح نموده‌اند مانند: ۱- سید بهاء الدین علی بن غیاث الدین عبد الکریم ۲- سید زین الدین علی بن عبد الحمید حسینی نجفی ۹ - عناویناین کتاب شامل عنوان‌های فراوانی است که به برخی از آنها اشاره می‌کنیم: ۱- طهارة؛ [۱]
مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، شیخ طوسی، ص۳.
۲- نماز و نماز شب و صبح؛ [۲]
مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، شیخ طوسی، ص۲۵.
۳- اعمال هفته؛ [۳]
مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، شیخ طوسی، ص۲۴۹.
۴- اعمال روز جمعه؛ [۴]
مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، شیخ طوسی، ص۲۸۱.
۵- دعاهای هفته؛ [۵]
مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، شیخ طوسی، ص۴۲۹.
۶- دعاهای ماه رمضان و... ۱۰ - نسخه‌های خطی۱- نسخه‌ای در کتابخانه آستان قدس رضوی که تاریخ نگارش آن به چهل سال بعد از وفات شیخ طوسی برمی گردد یعنی سال ۵۰۰ هجری. ۲- نسخه‌ای در کتابخانه شیخ اسماعیل انصاری که تاریخ نگارش آن ۱۰۸۲ هجری است. ۳- نسخه‌ای چاپ شده که متعلق به شیخ عباس قمی، صاحب مفاتیح الجنان می‌باشد. ۱۱ - چاپاین چاپ، چاپی خوب و ارزشمند است و استاد علی اصغر مروارید و حجة الاسلام شیخ ابوذر بیدار آن را تصحیح و تحقیق کرده و برای آن مقدمه‌ای آورده‌اند. در پایان آن نیز هفت فهرست آمده که عبارتند از: ۱- فهرست آیات و سوره‌ها ۲- فهرست لغات ۳- فهرست روز و ماه و سال ۴- فهرست اعلام ۵- فهرست امکنه ۶- فهرست قبایل ۷- فهرست عناوین کتاب. ۱۲ - پانویس
۱۳ - منبعنرم افزار جامع الاحادیث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. |